Her yörenin kendine ait bir tadı vardır. Gaziantep, Kilis, Iskenderun, Mardin ve Mersin yöresinde soğuk havalarda çaya sıcak alternatif olarak içilen, kahvaltılarda farklı bir tad olarak yenilen zahter bulunur.



Kekik olarak da bilinen zahter, Osmanlıdan günümüze kadar hayatın hep içinde yer almıştır. Bu güne kadar ulaşmasındaki en büyük etken güzel kokusu ve tadı yanında aynı zamanda şifa kaynağı da olmasıdır. Birçok hastalığa karşı insanları korurken, tedavi amaçlı olarak ta kullanılır.

Yetiştiği YerlerZahter özel olarak yetiştirilen bir kültür ürünü olmayıp yabani olarak kendiliğinden yetişir. Çimenlik tarla kenarlarında, orman kıyılarında ve çayırlardaki karınca yuvalarının üstünde hayat bulur. Güneş ve sıcak istediği için, toprak sıcaklığının fazla olduğu kayalık ve dağlık yerlerde çoğalır. Güneşli öğle sıcağında menekşe renkli çiçeklerden güzel koku yayıldığından, Haziran-Ağustos aylarında hayvanlarını otlatan çobanlar veya köylüler tarafından büyük emeklerle toplanır. Şifası yapraklarındadır. Bunlar saplarıyla toplanır, gölgede kurutulup kullanılacak hale getirilir.
Kullanıldığı YerlerZahter içecek çay ve kahvaltılık olarak tüketimin yanında karışımlar yapılarak çeşitli hastalıkların tedavisinde de kullanılır.

Zahter Çayı: Gaziantep ve yöresinde soğuk havalarda eşinizi dostunuzu ziyarete gittiğinizde size ilk sorulanlardan birisi, "çay mı alırsın yoksa zahter mi?" olur. Zahter, çaya alternatif sıcak içeceklerin başında gelir. Farklı tadı ve kokusu ile muhabbetlerin koyulaşmasına, dostlukların pekişmesine destek olur. Yöredekiler zahter çayını bazen çay ocaklarından söyleyebilecekleri gibi kendileri de yaparlar. Bir çay kaşığı dolusu bitki, bir fincan kaynar suda haşlanır ve demlenmesi için kısa süre bekletilir. Ya da 1 kahve kaşığı kekik, 1 su bardağı kaynar suda 10 dakika bekletilir. En pratik yapımı ise, çay süzgecine zahter taneleri konularak üzerinden sıcak su geçirilmesidir. Kaynatılması durumunda veya sıcak suda çok bekletilmesi sonucunda tadı acılaşır. Bu sebepten süzgeçten geçirilen zahter hemen tüketilmelidir. Içilen çay, zeka keskinliği, midede rahatlık, sabah öksürüğüne tutulmama ve genel bir rahatlık sağlamaktadır. Zahter çayı, içerisindeki en etkili madde olan eterli uçucu yağın (Thymol) yitirilmemesi için hiçbir zaman kaynatılmaz. Tüketimde düşükleri kolaylaştırıldığından hamilelerin kullanmaması tavsiye edilir.

Kahvaltılık Zahter: Kahvaltılık zahterin ortaya çıkması eskilere dayanır. Eskiler geçen yıldan kalan zahirelik hububatın arta kalanlarının değerlendirilmesi amacıyla zahteri kahvaltıda kullanmışlar. Bu da zamanla bir kahvaltılık kültürü doğurmuştur. Kahvaltılık zahtere; kavrulmuş nohut, leblebi, melengiç (yabani antep fıstığı), kavun ve karpuz çekirdeği, buğday, mayana (rezene), küzbara, kimyon, sumak, susam, biber, tuz gibi baharatlar ilave edilir. Bu baharatların karışımı isteğe bağlıdır. Istenirse zahter tek olarak da kahvaltıda yenilebilir.

Eskiden ev hanımları komşuları toplayıp "soku" denilen taş dibeklerin etrafında halka oluştururlarmış. Zahteri muhabbet eşliğinde sokuların içerisinde toz haline getirirlermiş. Günümüzde artık bu gelenek makineleşme ile beraber yerini fabrikalara bıraktı. Kilis'te kahvaltılık zahter üreten Şekeroğlu Baharatçılık sahibi Ekrem Şekeroğlu, kahvaltılık zahterin gıda mühendislerinin kontrolünde üretildiğini, karışımlarında sağlık için yararlı olan bitkiler kullanıldığını söylüyor. Evlerde yapılanların iki ay içerisinde tüketilmesi gerektiğini belirtiyor. Iki ayda tüketilmesi gereken zahter fabrikasyon üretimle tüm yıl boyunca kullanılabilir hale gelmiştir.

Kahvaltıda yenilmesinde diğer kahvaltılıklara göre farklılıklar vardır. Kahvaltı sofrasına bir kaseye toz haline getirilmiş kahvaltılık zahter konuluyor. Bir başka kaseye ise zeytin yağı konuluyor. Ekmek önce zeytin yağına daha sonra da zeytin yağının ıslaklığı ile zahtere bandırılıyor. Zahter vücuda zindelik verir, zeytin yağı ile beraber yenmesi sebebi ile sindirimi güçlendirir.

Bitkisel Tedavi Amaçlı Kullanıldığı Yerler: Günümüz insanları kimyasal ilaçlarla tedavinin yan etkilerinin de olması sebebi ile hastalıklarına çareyi doğada arıyor. Zahter doğada yetişen tabii ilaçların en faydalı olanlarından birisi. Bileşiminde; eterli uçucu yağ thymol (%50 civarında), carvacrol, borneol, cymol, pimen, tanen ve flavonlar içerir. Zahterin çiçekli sapı idrar söktürücüdür. Vücuttaki yağları eritir. Bu özelliğinden dolayı vücuttaki suyu atar. Hem kilo vermeye, hem de vücuttaki kan sirkülasyonunu hızlandırdığından dolayı kalbe faydalıdır. Spazm gidericidir. Böbrek taşlarının düşürülmesine yardım eder. Adet düzensizliği ve damar sertliğine iyi gelir. Kan şekerini düşürür. Salgı bezlerini uyarıp düzenli çalışmasını sağlar. Her türlü karın ağrısını ve gazı gidericidir. Iştah açıcı, hazmı kolaylaştırıcı, mide bulantısını teskin edici olarak kullanılır. Bağırsak parazitlerine karşı etkilidir. Baş ağrılarına iyi gelir. Geçici olarak tansiyonu düşürür. Hafızayı kuvvetlendirir. Sinirsel yüz ağrılarında kullanılır. Soğuk algınlığında kullanılır. Balgam söktürücüdür. Öksürük ve astım krizini yatıştırır. Bronşit ve uykusuzluğa iyi gelir. Kötürümlükte, sinir hastalıklarında, romatizma ve burkulmalarda kullanılır. Öksürüğe karşı, bal ile macun yapılıp yenir. Diş ağrısını giderir. Yara yanık ve apseleri iyileştirir. Ezik, burkulma, şişlik, morartı ve gut hastalığı, felç tedavisinde, romatizmada kullanılır. Egzama ve uyuzda kaynatılarak banyoda sürülür. Saç dökülmesine karşı faydalıdır; saçın fazla yağını alır.

Zahter tedavide kullanılırken bu konuda uzman kişilerden faydalanılmalıdır. Hastalıklar her ne olursa olsun önce doktora gidilmelidir.

Yolunuz Gaziantep ve yöresindeki illere düştüğünde zahterin tadına bakmadan, zahter eşliğinde, hal hatırdan sonra memleket meseleleri konuşmadan sakın ayrılmayın. Eğer bir de yatıya kalan misafirseniz akşamdan "Sizin buralarda kahvaltıda zahter yenirmiş" diyerek işinizi garantiye alın. Şehirden ayrılırken eşinize dostunuza hediye götürmek gerekiyorsa bunun zahter olmasına dikkat edin.

Ekoloji Magazin